Boek ' Bescherming van Biodiversiteit, een weerbarstige uitdaging'
Bescherming van Biodiversiteit, een weerbarstige uitdaging is een bijzonder boek. Het is de weerslag van diepgravend onderzoek naar theorie en praktijk, waar het dit belangrijke thema aangaat.
Gelijk een proefschrift wordt de centrale vraag van verschillende kanten aangevlogen. Zo wordt van de belangrijkste Nederlandse dagbladen nagegaan in welke mate deze van 1990 tot 2019 aandacht hebben besteed aan biodiversiteit. Daarbij is ook de inhoud van die artikelen nader geanalyseerd. Een amusante zijsprong wordt hierbij gedaan met een analyse van het ledenblad van Natuurmonumenten, van oudsher de meest gezichtsbepalende natuurbeschermingsorganisatie in ons land. Hieruit blijkt gek genoeg dat Natuurmonumenten nauwelijks aandacht heeft besteed aan de bescherming van de biodiversiteit, terwijl hierover in de NRC, de Volkskrant en Trouw in de loop der tijd steeds meer en indringender werd gepubliceerd.
Als milieueconoom heeft Jan van der Straaten bovendien onderzocht in welke mate vanuit de economische wetenschap instrumenten kunnen worden aangedragen ter bescherming van de biodiversiteit. En wat daarmee tot nu toe is gedaan, naast het omzetten in daadwerkelijke wetgeving.
En dan, het beleid...
In het tweede deel van het boek komt het concrete Nederlandse beleid aan de orde. Dit wordt vooral uitgewerkt aan de hand van het tot op de dag van vandaag vrij hopeloze en dominante mestdossier, gezien over de periode 1970–2019. Niet helemaal toevallig loopt deze periode parallel met de biografie van Jan van der Straaten zelf, te beginnen met zijn scriptie uit 1970 aan de Erasmus Universiteit over de intensieve veehouderij, toen een pijlsnel opkomend fenomeen.
Hierbij blijkt dat deze (milieu)problematiek door de meeste Nederlandse politici stelselmatig is ontkend; er is sprake van ambtelijke tegenwerking van concreet onderzoek en het publiceren van statistieken door het CBS (enige tijd werkgever van Van der Straaten); fraude en de politieke acceptatie daarvan is een constante over de gehele periode. Kortom, er is in het Nederlandse beleid steeds en stelselmatig sprake van het niet nagaan van aangegane contractuele en wettelijke verplichtingen ten aanzien van de bescherming van biodiversiteit, terwijl daarentegen aan het belang van de landbouwsector steeds prioriteit is gegeven.
De conclusie kan worden getrokken dat de achteruitgang van de biodiversiteit in Nederland het gevolg is van een bewust vormgegeven nalatig (overheids)beleid, waarbij het belang van biodiversiteit feitelijk en formeel niet werd meegewogen. Dit plaatst de krokodillentranen van de politiek in 2018 bij het horen van de schrikbarende achteruitgang (tot 75%) van de insectenfauna in het landelijk gebied in schaamrood perspectief.
Is er nog hoop?
Tenslotte wordt de vraag gesteld of de conclusie kan worden getrokken dat de teloorgang van de biodiversiteit een onafwendbaar verschijnsel in Nederland is. Voor het antwoord op die vraag wordt het beleid ten aanzien van de waterverontreiniging vanaf 1850 tot heden nader geanalyseerd. Daarbij blijkt dat er op dit terrein aanzienlijke vooruitgang is geboekt.
Vanuit die analyse wordt een beeld geschetst van de mogelijkheden om ook op andere terreinen resultaten te bereiken. De Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) met de recente uitspraak van de Raad van State worden hierbij in de beschouwing betrokken. De fopspeen van de PAS, voortgekomen uit de bedenkelijke entourage van de gewezen staatssecretaris Bleker (2010-2012), blijkt de opmaat voor de zogenaamde stikstofcrisis: het eindspel is begonnen, luidt de titel van de laatste paragraaf. Op het moment dat de overheid, na een halve eeuw talmen en saboteren, eindelijk een fatsoenlijk mestbeleid kon afkondigen, breekt echter de Coronacrisis uit. En hierdoor slaagt de landbouwminister er opnieuw in, gesouffleerd door haar ‘natuurlijke’ achterban, om de noodzakelijke maatregelen voor haar uit te schuiven. Die conclusie kan echter door de auteurs nog niet worden getrokken, zo weten we nu. Maar op basis van de hier gepresenteerde feiten, is er natuurlijk nog wel hoop op een echte verbetering, zodra het gezonde verstand zal doorbreken.
Het boek kan worden besteld via de site van Picture Publishers.
Frank Saris (Sovon)